ستون فقرات به طور طبیعی دارای مقداری انحنا می باشد. هنگامی که شما از پشت به ستون فقرات نگاه می کنید، ستون فقرات می بایست صاف بوده و در مرکز ناحیه لگن قرار داشته باشد. به هر حال، هنگامی که به ستون فقرات از پهلو نگاه می شود، این بخش از بدن دارای یک انحنای طبیعی است و به این ترتیب امکان حفظ تعادل بدن با توجه به اینکه ستون فقرات، پشت اندام‌های سینه و شکم قرار گرفته است، فراهم می شود. ستون فقرات دارای دو انحنای رو به خارج و دو انحنای رو به داخل است که به همراه یکدیگر ظاهر حرف S را تشکیل می دهند.

در ناحیه گردن و پایین کمر، یک انحنا به سمت داخل یا پشت نوسانی به نام لوردوز (گودی کمر) وجود دارد. در ستون فقرات ناحیه قفسه سینه و استخوان خاجی، یک انحنای رو به خارج به نام کیفوز یا قوز وجود دارد. این منحنی ها به طور عادی با یکدیگر متوازن هستند و به این ترتیب در هنگام ایستادن، فرد می تواند تعادل خود را با قرار گرفتن دقیق سر در بالای لگن حفظ نماید. ایستادن در این حالت می تواند اثرات ناشی از جاذبه را حداقل کرده و به فرد این امکان را دهد تا در بهترین موقعیت قرار گیرد. به این ترتیب کمترین انرژی برای حرکت یا ایستادن صرف می شود.

قوز کمر چیست؟

قوز کمر و پشت می تواند بر ظاهر فرد از جلو یا پهلو تاثیر گذارد. ستون فقرات در ناحیه قفسه سینه می بایست کمی در ناحیه پشت شانه ها انحنا داشته باشد. در حالت عادی ستون فقرات می تواند از 20 تا 40 درجه در هنگام نگاه کردن به فرد از پهلو زاویه داشته باشد. در صورتی که انحنای ستون فقرات از این مقدار بیشتر شود، فرد دچار قوز کمر می شود.

انواع قوز کمر و دلایل ایجاد آن

وضعیت قرار گرفتن بدن: رایج ترین نوع قوز کمر و پشت، در نتیجه قرار دادن بدن در شرایط ضعیف و نادرست ایجاد می شود. بیمارانی که علت قوز کمر آنها، قرار دادن بدن در شرایط ضعیف و نادرست است، می توانند با پشتکار، وضعیت قوز کمر خود را با ایستادن به صورت صحیح اصلاح نمایند. برای این بیماران، هیچ نقص ساختاری واقعی در ستون فقرات وجود ندارد و علت قوز کمر در آنها پیشرفت نمی کند.

قوز کمر ساختاری: قوز کمر ساختاری اشاره به افزایش انحنای ستون فقرات بدون ارتباط با وضعیت قرار گرفتن بدن یا خمیده بودن کمر دارد. افرادی که دچار قوز کمر ساختاری هستند، نمی توانند ستون فقرات خود را صاف نمایند. این بیماران برای ایستادن عادی با مشکل مواجه هستند و در ناحیه کمر و پا درد احساس می کنند. این علائم معمولاً با گذشت زمان تشدید می شوند و هر چه بیمار بیشتر و بیشتر به سمت جلو خم شود، تلاش برای ایستادن وی سخت تر خواهد شد. شدت این علائم معمولاً بستگی به مقدار و علت قوز پشت دارد.

قوز کمر شوئرمن: رایج ترین نوع قوز ساختاری، در اصطلاح قوز کمر شوئرمن نامیده شده و معمولاً در سنین 12 تا 14 سالگی تشخیص داده می شود. قوز کمر شوئرمن مربوط به ستون فقرات ناحیه قفسه سینه است که با توجه به زاویه بیش از 40 درجه در ستون فقرات ایجاد شده و باعث می شود سه عدد از مهره ها یا تعداد بیشتری از آنها در یک ردیف قرار گیرند. دلیل ایجاد قوز کمر شوئرمن ناشناخته است. با این وجود، محققان اعتقاد دارند این مشکل با رشد و توسعه غیر عادی استخوان ارتباط دارد. این شرایط می تواند در نتیجه قرارگیری نادرست مهره ها به صورت ژنتیک ایجاد شود و در اکثر موارد در طول دوره ای مشاهده و تشخیص داده می شود که رشد استخوان ها سریع است (برای مثال دوره نوجوانی). اکثر بیماران در ابتدا با وضعیت قرارگیری ضعیف یا خمیده شدن کمر مواجه می شوند و این شرایط می تواند با افزایش انحنای کمر باعث ایجاد درد برای بیمار شود.

• سایر دلایل قوز کمر و پشت

قوز کمر و پشت می تواند در نتیجه سایر مشکلات یا نواقص ستون فقرات ایجاد شود. هر یک از این شرایط باعث کاهش ارتفاع در قسمت بالای ستون فقرات می شود که می تواند افزایش قوز کمر را برای فرد بیمار به همراه داشته باشد. دلایل معمول که باعث این شرایط می شود عبارتند از شکستگی ناشی از فشار به دلیل ابتلا به پوکی استخوان، سایر موارد شکستگی ستون فقرات یا ابتلا به بیماری تحلیل برنده دیسک.

• تشخیص قوز کمر و پشت

تشخیص این مشکل بر اساس معاینه فیزیکی و تهیه عکس رادیولوژی انجام می شود. در این حالت یک سابقه پزشکی کامل از بیمار دریافت می شود تا به این ترتیب بتوان سایر دلایل بالقوه تاثیرگذار بر ایجاد قوز کمر را تشخیص داد. عکس برداری رادیولوژی به منظور ارزیابی وضعیت قرارگیری مهره ها در ستون فقرات و اندازه گیری انحنای کلی آن در هنگام نگاه کردن به فرد از جلو و عقب مورد استفاده قرار می گیرد.

بیمار مبتلا به قوز کمر شوئرمن را می توان با توجه به زاویه ستون فقرات بیشتر از 40 درجه تشخیص داد. همانطور که گفته شد، این شرایط باعث می شود سه مهره یا بیشتر در یک ردیف قرار گیرند. در صورتی که برای بیمار از اسکن ام آر آی (MRI) استفاده شود، معمولاً گره های اشمولر در ستون فقرات مشاهده شده و فتق دیسک محدود در ناحیه انتهایی مهره ها دیده می شود. این نوع فتق دیسک، متفاوت از فتق دیسکی است که در ناحیه ای از ستون فقرات که اعصاب در آنها وجود دارد.

• راه ها و روش های درمان قوز کمر و پشت

روش درمانی مورد استفاده در این حالت بستگی به سن بیمار، اندازه انحنای کمر، علائم بیمار و دلیل اصلی ایجاد قوز کمر و پشت دارد. اکثر بیماران مبتلا به این مشکل در ابتدا از نظر افزایش قوز کمر با گذشت زمان مورد بررسی قرار می گیرند. در طول این مدت، از برنامه های حرکتی منظم برای بهبود وضعیت قرارگیری ستون فقرات و کمک به تقویت عضلات آن استفاده می شود. فیزیوتراپی و درمان دستی ستون فقرات، درمان کیفوز با ورزش نیز می تواند برای درمان علائم ناشی از قوز کمر مورد استفاده قرار گیرند.

مشاهده: تا زمانی که قوز کمر و پشت شدید نشده باشد، به اکثر بیماران توصیه می شود از یک دوره بررسی بیماری با انجام معاینات سالانه و عکس برداری رادیولوژی به منظور تشخیص افزایش انحنا در ستون فقرات استفاده شود. در این زمان، به افراد بیمار اغلب توصیه می شود فعالیت هایی را انجام دهند که می تواند به تقویت عضلات ستون فقرات کمک کرده و نیز انحنای ستون فقرات را تا حد ممکن انعطاف پذیر نگه دارد. علاوه بر این انجام تمرین های کششی نیز می تواند در این شرایط مفید باشد.

بریس: برای مواردی که قوز کمر و پشت در حال پیشرفت باشد یا در ابتدا به صورت شدید در فرد مشاهده شود، می توان از قوزبند طبی یا بریس برای کمک به تقویت ستون فقرات و جلوگیری از پیشرفت آن در طول سال های رشد استفاده کرد .درمان قوز کمر با بریس فقط برای بیمارانی استفاده می شود که هنوز در سن رشد هستند، زیرا این روش اثربخشی خاصی بر بیماران میانسال ندارد. بریس درمانی برای بیماران مبتلا به قوز کمر شوئرمن در سنین رشد و نوجوانی، مشابه بریس درمانی برای بیماران مبتلا به اسکولیوز است؛ اما با این وجود محل قرارگیری و نوع بریس ممکن است بر اساس موقعیت ایجاد قوز کمر متفاوت باشد. برای بیمارانی که نیاز به استفاده از بریس دارند، معمولاً از بریس های خاص سبک وزن استفاده می شود. این بریس ها به صورت سفارشی، بر اساس قالب تهیه شده از بدن بیمار ساخته می شوند و امکان پوشیدن آنها در زیر لباس برای درمان قوز کمر وجود دارد. به این ترتیب بیمار می تواند در زمان استفاده از بریس، اکثر فعالیت های روزانه و ورزش رفع قوز کمر مورد نظر خود را مشابه حالت عادی انجام دهد. این بریس ها از مواد پلاستیکی سبک وزن و با توجه به قالب تهیه شده از انحنای ستون فقرات ساخته می شوند. هدف از استفاده بریس حفظ انحنای عادی ستون فقرات و جلوگیری از بیشتر شدن این انحنا در طول سال های رشد است.

فیزیوتراپی: هنگامی که از فیزیوتراپی و ورزش برای قوز پشت به همراه بریس استفاده شود، این درمان می تواند به تقویت، انعطاف پذیری و افزایش دامنه حرکتی ستون فقرات و عضلات اطراف آن کمک موثر نماید. تاکید اصلی در این حالت بر انعطاف پذیری عضلات کمر و زردپی، افزایش قدرت عضلات کمر، و بهبود وضعیت قرارگیری ستون فقرات و درمان قوز کمر است.

مصرف دارو: در صورتی که بیمار در اثر قوز کمر دچار درد شود، می تواند از دارو برای کنترل مشکل و بهبود علائم آن استفاده نماید. به این ترتیب بیمارانی که از قوز کمر ساختاری رنج می‌برند، می‌توانند داروهای مناسب برای بهبود شرایط بیماری مصرف کنند. پزشک معمولا تجویز دارو برای بیمار را با داروهای ضعیف تر شروع می کند. به این ترتیب اگر مصرف این داروها بتواند درد بیمار را کاهش داده یا آن را کنترل کند، دیگر نیازی به استفاده از داروهای قوی تر برای بیمار نخواهد بود.

درمان توسط متخصص طب فیزیکی و توانبخشی: متخصص طب فیزیکی و توان بخشی می تواند از روش های دستکاری ستون فقرات و جا انداختن مهره ها، به منظور بهبود دامنه حرکتی مفصل استفاده نماید. این روش درمانی یک روش فعال است که در آن پزشک از دست های خود، برای درمان قوز پشت بیمار با تکنیک های مختلف استفاده می کند.

درمان های دستی ستون فقرات می تواند به شناسایی مفاصل آسیب دیده یا مفاصلی که دارای حرکت غیر عادی هستند، کمک موثر نماید. لذا با استفاده از تکنیک وارد کردن فشار در سطح مناسب، می توان بافت نرم را کشیده و سیستم عصبی را برای بازیابی حرکت‌های عادی ستون فقرات تحریک نمود.

تکنیک فلکشن دیستراکشن، روشی است که در آن بدون وارد کردن فشار به ستون فقرات، وضعیت آن اصلاح می شود. این تکنیک برای افرادی استفاده می شود که قوز کمر آنها با بیماری دیسک تحلیل رونده و یا ایجاد محدودیت در حرکتهای ستون فقرات در ناحیه قفسه سینه (بخش میانی کمر) همراه است.

دستکاری با کمک ابزار، روشی دیگر برای دستکاری ستون فقرات بدون وارد کردن فشار با دست می‌باشد. در این حالت فرد معالج از ابزارهای مخصوص برای وارد کردن فشار به ستون فقرات بدون نیاز به نیروی دست استفاده می کند.

تکنیک های درمان های دستی همچنین گاهی اوقات برای درمان آسیب دیدگی رباط ها و یا عضلات مورد استفاده قرار می گیرد. تکنیک های مورد استفاده در این حالت به شرح زیر هستند:

درمان نقطه محرک به متخصص طب فیزیکی کمک می کند نقاط خاص سفت شده و دردناک در یک عضله را شناسایی نماید. بنابراین پزشک می تواند با وارد کردن فشار مستقیم به این نقاط به آزاد شدن گرفتگی کمک کند.

تکنیک های کشش دستی مفصل و مقاومت می تواند به کاهش علائم قوز کمر کمک کند. انرژی درمانی عضله که یک تکنیک استخوانی است، مثال خوبی برای درمان دستی مفصل در حالت مقاومت و پایداری می باشد.

درمان بافت نرم با کمک ابزار می تواند به درمان بافت های آسیب دیده در بدن کمک کند. پزشک متخصص طب فیزیکی می تواند از تکنیک گراستون برای این کار استفاده کرده و با ضربه زدن های آرام و منظم با یک وسیله مخصوص بر روی عضله آسیب دیده، مشکل بیمار را درمان کند.

متخصص طب فیزیکی همچنین می تواند از سایر روش های درمانی برای کاهش التهاب ایجاد شده در نتیجه قوز کمر به شرح زیر استفاده نماید:

تکنیک تحریک الکتریکی از جریان الکتریکی دارای فرکانس پایین برای تحریک عضلات و کاهش التهاب ایجاد شده استفاده می نماید.

امواج مافوق صوت می تواند به کاهش اسپاسم، سفتی و درد عضلات کمک کند. این روش با ارسال امواج صوتی به بافت‌های عضله کار کرده و یک سطح گرما در ناحیه تحت درمان ایجاد می کند که می تواند به افزایش گردش خون در این ناحیه کمک موثر نماید.

علاوه بر این، متخصص طب فیزیکی ممکن است از تمرین های حرکتی درمانی برای کمک به بازیابی حرکت های عادی ستون فقرات استفاده نماید. لذا پزشک متخصص می تواند حرکات لازم برای مدیریت علائم ناشی از قوز کمر را به بیمار آموزش دهد .

عمل جراحی: اکثر بیماران دچار قوز کمر و پش ، نیازی به عمل جراحی جهت درمان ندارند. عمل جراحی قوز کمر، به بیمارانی توصیه می شود که قوز کمر آنها به پیشرفت خود ادامه می دهد یا علائم مشکل علی رغم استفاده از روش های درمانی غیر جراحی، برطرف نمی‌شوند. عمل جراحی اصلاحی برای قوز ایجاد شده در ستون فقرات قفسه سینه، معمولاً هنگامی پیشنهاد می شود که انحنای ستون فقرات بیشتر از 80 تا 90 درجه با توجه به عکس رادیولوژی تهیه شده باشد.

قوز کمر می تواند در نواحی میانی یا پایین کمر نیز ایجاد شود؛ در این حالت عمل جراحی به بیمارانی توصیه می شود که قوز کمر آنها بیشتر از 60 تا 70 درجه باشد. علاوه بر این عمل جراحی یک انتخاب برای بیمارانی است که به خاطر درد کمر، دچار ناتوانی شده اند یا قوز کمر آن ها باعث وارد شدن فشار به کانال نخاعی یا اعصاب موجود در این ناحیه از بدن شده باشد.