درد در ناحیه کف پا از دردهای رایجی است که در افراد با سطح فعالیت زیاد و یا کم تحرک بروز پیدا می کند. اغلب افراد پس از مواجه با چنین دردهایی آن را به مشکلات و عوارض ستون فقرات نسبت داده و درصدد درمان آن بر می آیند. در حالی که گاه این قبیل دردها ناشی از عوارض موضعی بوده و ارتباطی با دیسک های بین مهره ای ندارد.

از مهم ترین و اصلی ترین علت های درد در ناحیه کف پا، بیماری فاشیت پلنتار یا التهاب غلاف کف پا نام دارد که درد و مشکلات زیادی را برای مبتلایان آن ایجاد می کند. فاشیت پلنتار یک بافت محکم و ضخیم در کف پا است که از ناحیه پاشنه به سمت انگشتان کشیده شده و در هنگامی که نوک انگلشتان را به سمت ساق حرکت می دهیم، کشیده می شود. التهاب این نوع بافت باعث بروز درد در ناحیه کف پا می شود. آنچه که از اهمیت بیشتری در این رابطه برخوردار است، التهاب طولانی مدت این بافت است که می‌تواند باعث رسوب کلسیم در محل اتصال فاسیا به پاشنه پا شود. تجمع کلسیم به خودی خود دردناک نیست ولی کشیدگی فاسیا دردناک است، این درد معمولا در هنگام صبح و یا زمانی که به مدت طولانی، وزن بدن بر روی پا قرار دارد، تشدید می شود. این بیماری گاهی اوقات به صورت خود به خودی درمان می شود اما به مدت زمان بسیار طولانی نیاز دارد.

در واقع خار پاشنه، زایده ای استخوانی است که در استخوان پاشنه پا پدید می آید. مچ پای انسان مرکب از هفت استخوان است که بزرگ ترین آنها، استخوان پاشنه است. گاهی در این استخوان، یک زایده خار مانند تشکیل می شود که دردناک شده و می تواند در راه رفتن اختلال ایجاد کند. مهمترین علت دردهای پاشنه، خار پاشنه است. امّا جالب این جاست که این درد به علّت خار به وجود نمی آید؛ درواقع، درد را همان چیزی به وجود می آورد که باعث به وجود آمدن خار پاشنه نیز هست. خار پاشنه در اثر التهاب فاسیای کف پا ایجاد می شود. فاسیای کف پا، یک باند پهن است که در کف پا از پاشنه تا انگشتان پا کشیده می شود. اگر به هر علّت، فاسیا ملتهب شود و این التهاب طول بکشد، می تواند باعث رسوب کلسیم در محل اتصال فاسیا به پاشنه پا شود. این رسوب غیر طبیعی کلسیم، به شکل یک زایده کوچک خارمانند است که به آن خار پاشنه گفته می شود. خار پاشنه به خودی خود دردناک نیست بلکه درد، ناشی از کشیدگی فاسیا است.

• علل التهاب فاسیا

تحقیقات نشان داده است همواره در بروز بیماری فاشیت پلنتار چند علت دخیل بوده است. ابتدا می توان به اضافه وزن و افزایش توده بدن یا Body Mass Index اشاره کرد. اما نوع و میزان انجام فعالیت های شغلی، میکرو تروما، افزایش سن و ساختار غیر طبیعی ناحیه کف پا و کفش نیز تاثیر به سزایی در افزایش احتمال ابتلا به چنین عارضه ای دارد.

درد خار پاشنه، به صورت دردی مبهم است اما گاهی به صورت درد نیز حس می شود. محل احساس درد در مرکز پاشنه پا، لبه داخلی آن است. در بعضی موارد خار در عکس ساده رادیولوژی تشخیص داده می شود اما فرد هیچ گونه علامتی ندارد.

این درد معمولاً بیشتر در دونده ها، زنان و افرادی که اضافه وزن دارند ایجاد می شود. از علل مهم دیگر می توان به استفاده بیش از حد از کف پا اشاره نمود که این حالت به طور مثال در افرادی که ساعات زیادی را به صورت سرپا کار می کنند رخ می دهد.

دیگر عوامل موثر

ایستادن به مدت طولانی که منجر به التهاب و استخوانی شدن رباط های کف پا می شود.

دویدن زیاد (راه رفتن زیاد از دویدن کمتر ضرر دارد).

چاقی و افزیش ناگهانی وزن در دوران بارداری

پوشیدن کفش نامناسب با قوس نامناسب در ناحیه کف پا، کفش های پاشنه بلند و یا کفش تنگ یا بدون پاشنه و صاف در ایجاد این بیماری بسیار موثر می باشد.

صاف بودن کف پا

التهاب مفاصل

• علائم بیماری خار پاشنه

افراد مبتلا به این بیماری معمولا از صبحگاهی و یا درد در هنگام بیداری و یا پس از نشستن و یا ایستادن طولانی مدت خبر می‌دهند. معمولا به صورت ثابت در طول روز ادامه دارد و اغلب با انجام فعالیت های ساده مانند راه رفتن، ایستادن و پوشیدن کفش های تخت تشدید می شود. درد خار پاشنه معمولا از ناحیه پا شروع شده و در صورت فقدان در طول بافت فاسیای کف پا به سر انگشتان امتداد می یابد.

• درمان خار پاشنه

در حال حاضر درمان های متعددی برای حل این مشکل وجود دارد. خوشبختانه با روش های مختلف درمان می توان درد را کاهش داد و بهبودی را به دست آورد. اولین گام در درمان خار پاشنه استراحت است. در بسیاری از موارد دیده شده است که استراحت به تنهایی دردهای شدید را از بین می برد.

خودداری از ایستادن به مدت طولانی و کاهش وزن در درمان خار پاشنه بسیار موثر است در این خصوص هنگام خرید، می بایست کفشی انتخاب کرد که در قسمت پاشنه پالشتک پلاستیکی یا نمدی داشته باشد. با پوشیدن کفش راحت و لژ دار 3 تا 4 سانتی متری، فشار روی پاشنه کم می شود و خار پاشنه به تدریج بهبود می یابد.

از وسیله مناسب حفظ قوس کف پا یا قالب مناسب کف پا البته تحت نظر پزشک استفاده کنید. در مواردی که درد حاد وجود دارد، روی ناحیه دردناک کمپرس سرد یا کیسه یخ 4-3 بار در روز هر بار به مدت 15-10 دقیقه بگذارید.

درمان خار پاشنه در کلینیک توانبخشی لوتوس با معاینه و بررسی حضوری بیمار صورت می گیرد. بیمار پس از عکس برداری و طبق نظر متخصصان و پزشکان توانمند کلینیک لوتوس، از روش تزریقی یا دستگاهی و کفش و کفی طبی بهره می برد. در روش تزریقی مثل PRP، تزریق دارویی در کف پا و گرفتن سلول های رشد انجام می پذیرد. از سوی دیگر دستگاه هایی مثل تکاردرمانی، طب سوزنی، شاکویو تراپی و لیزرتراپی می تواند برای بیمار تجویز شود که طی 1-10 جلسه درمان می شود. در کنار طب فیزیکی و در راستای جلوگیری از عوت درد خار پاشنه بیمار، کفش و کفی طبی نیز توصیه می شود.

پد پاشنه

پدهای ژله ای پاشنه در بهبود این عارضه بسیار مفید است. زیرا باعث کاهش فشار بر روی پاشنه و موجب بهبود درد پا خواهد شد.

آب گرم

استفاده از آب گرم بهترین و موثرترین روش است. روزانه 2 یا 3 مرتبه، به مدت پانزده دقیقه پاهایتان را در آب گرم قرار دهید.

یخ

در یک لیوان پلاستیکی، آب بریزید و در فریز قرار دهید. پس از نیم ساعت یک چوب بستنی در لیوان قران دهید. سپس چوب بستنی را در دست گرفته و به صورت دایره ای روی پاشنه پا بکشید؛ به طوری که هر دایره، نصف دایره قبل را بپوشاند.

ماساژ

ماساژ ناحیه کف پا هنگام صبح و عصر می تواند منجر به کاهش التهاب و درد شود.

تمرینات تقویتی

تمرینات ورزشی جهت تقویت عضلات ناحیه کف پا و تقویت قوس آن بسیار موثر است. به عنوان مثال می توان با کمک انگشتان پا، تعدادی تیله را از روی زمین برداشته و درون ظرفی ریخت.

تمرینات کششی

در حالت ایستاده قسمت جلویی پنجه خود را بر روی لبه یک پله قرار دهید و سپس به آرامی وزن خود را بر روی پاشنه بیاندازید. به طوری که پاشنه رو به پایین حرکت نموده و در ناحیه آشیل احساس کشش کنید. در این حالت 15 ثانیه مانده و این عمل را 2 تا 4 بار تکرار کنید.

در حالت نشسته، حوله ای را در دور پنجه خود انداخته و در حالی که پاهای شما صاف هستند، پنجه را به سمت سینه خود کشش دهید در این حالت 15 ثانیه مکث نموده و این عمل را 2 تا 4 بار تکرار کنید.

در حالی که رو به دیوار ایستاده اید، پای مبتلا را عقب قرار داده و در حالی که به آرامی به سمت دیوار تکیه دارید؛ پای خود را بدون بلند شدن پاشنه به سمت عقب کشش دهید. در این حالت 15 ثانیه مانده و این عمل را 2 تا 4 بار تکرار کنید.

داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی

استفاده از دارو به طور موقت درد را کاهش می دهد و علائم را از بین می برد ولی در معالجه قطعی تاثیری ندارد.

تزریق کورتیزون

کورتیزون، داروی ضد التهاب است و موجب کاهش درد می شود اما تاثیر آن موقت است.

روش شاک ویو (Shockwave)

درمان شاک ویو یا Shockwave در کنار تکاردرمان، طب سوزنی و لیزرتراپی بهترین روش موثر برای درمان التهاب فاسیا است که می تواند به راه رفتن، ورزش کردن و یا بلند کردن اشیاء بدون تحمل درد منجر شود. روش درمان شاک ویو در کلینیک لوتوس به صورت سرپایی انجام می شود و در 4 الی 5 جلسه و هر بار مدت 7 تا 10 دقیقه انجام می شود. این نوع درمان، پزشک متخصص فشار درمانی را پس از هدف گیری دقیق، به سمت ناحیه درد هدایت می کند.

پس از پایان جلسه اول، به طور چشم گیری درد کاهش می یابد و اغلب بیماران قادرند فعالیت های عادی خود از سر گیرند و راه بروند.

• کفش و کفی طبی مخصوص کف پای صاف

چنانچه کف پایتان صاف است و قوس طبیعی خودش را ندارد؛ از کفی های خاص کلینیک لوتوس به منظور حفظ قوس کف پا بهره ببرید. اندازه کف پای بیمار توسط متخصصان کلینیک لوتوس اسکن گرفته می شود و براساس آن نقاط فشاری که در کف پا است، کفی توسط دستگاه CNC ساخته شده و در کفش قرار داده می شود.

• صافي كف پا

به طور كلي به كاهش ارتفاع قوس طولي داخلي پا صافي كف پا گفته مي شود. صافي كف پا يكي از مشكلات شايع در كودكان، نوجوانان و بزرگسالان است. چنانچه صافي كف پا به موقع شناسایي شود و اقدامات لازم در جهت اصلاح و جلوگيري از تشديد آن به عمل آيد؛ مي توان از عوارض آن جلوگيري نمود. صافي كف پا در درازمدت اثرات مخربي بر مفاصل پا و زانو و ساير مفاصل به جاي مي گذارند. علاوه بر آن زمينه آرتروز زودرس را فراهم مي كند. صافي كف پا اگر يك طرفه باشد، تغييرات يك طرفه ايجاد مي كند و حتي مي تواند موجب كوتاهي اندام و افتادگي لگن و اسكوليوز شود.

معمولا صافي كف پا در كودكان بدون علامت است ولي والدين آنها اغلب از اين موضوع شكايت دارند كه رويه كفش كودكان آنها به طرف داخل، بيرون زدگي پيدا مي كند و پاشنه كفشها به سرعت در قسمت داخلي ساييده مي شود. در بزرگسالان نيز صافي كف پا يا اغلب بدون علامت است و فقط در شديدترين موارد ممكن است در زمان بلوغ سبب پيچ خوردگي پا شود و درد ايجاد كند. در كودكان چاق يا نوجوانان مبتلا ممكن است هنگام ايستادن طولاني مدت، درد در محور طولي پا و كناره داخلي آن همراه با احساس ضعف و فشار وجود داشته باشد.

به طور كلي علايم و عوارض كف پاي صاف شامل موارد زير است:

1- كاهش قوس طولي پا

2- چرخش پاشنه به خارج

3- برجستگي استخوان ناوي

4- پهن شدن پا

5- قرار گرفتن پنجه پا به بيرون در هنگام راه رفتن

6- قرار گرفتن كناره داخلي پا روي زمين در هنگام ايستادن و راه رفتن

7- ساييدگي كناره داخلي پاشنه كفش

8- درد در ناحيه قوس طولي داخلي

9- خستگي زودرس و كمر درد

10- ايجاد زمينه مناسب براي تغيير شكل زانو و تمايل به ضربدري شدن زانوها

11- فقدان حالت فنري بدون درد پا كه منجر به عدم مهارت در راه رفتن و كشيدن پا به زمين در اين حالت مي شود.

12- فقدان عمل ضربه گيري در پا كه پا را نسبت به زخمها و آرتروز مستعد مي كند.

13- وارد آمدن فشار به عروق و اعصاب پا كه فشار وارده به محل ارتباط اعصاب كف پايي داخلي و خارجي سبب دردهاي عصبي در پا مي شود.

14- انحراف انگشت (شست كج)

• علل صافي كف پا

در بسياري موارد علت صافی کف پا، مادرزادي (اكثرا به علت شلي ليگاماني) و يا ارثي است. ولي ممكن است در اثر ضعف يا فلج برخي از عضلات نيز به وجود آيد.

در بعضي از كودكان، رباطهاي پا شل هستند و اين سبب مي شود كه انحناي طولي در هنگام ايستادن از بين برود و حالت پاي صاف انعطاف پذير ايجاد شود. اين امر به خصوص در كودكاني كه مبتلا به سندروم داون هستند و در آنها عضلات و رباطهاي بدن بسيار شل هستند، شدت می يابد. چرخش اندام تحتاني به سمت خارج، به هر علتي كه باشد؛ موجب فشار بيشتر روي قسمت داخلي پا در موقع راه رفتن و كف پاي صاف مي شود.

به طور كلي موارد زير فرد را براي ابتلاء به كف پاي صاف مستعد مي كند:

1- وراثت

2- مادرزادي

3- بيماريهايي مانند فلج اطفال، اختلالات تغذيه‌اي عضلاني (ديستروفي)، نرمي استخوان و غيره

4- شلي ليگامان: طبيعي بودن قوسهاي طولي و عرضي مربوط به ترتيب و شكل استخوانها و مفاصل مربوط به استخوانهاي مچ پا و نيز قدرت ليگامانهايي است كه آنها را به يكديگر متصل مي كند.

5- ضعف عضلاني: ضعيف بودن عضلات به داخل چرخاننده پا كه سيستم حمايت ثانويه براي قوس طولي مي باشند؛ منجر به چرخش شديد در پا مي شود.

6- كوتاهي:كوتاهي عضلات مختلف در اندام تحتاني باعث بروز چرخش در پا مي شود.

7- اختلاف طول اندام تحتاني

8- عدم تحرك به مدت طولاني

9- وزن زياد

10- ايستادن طولاني مدت در مشاغلي نظير دندانپزشكي و آرايشگري

11- پوشيدن كفشهاي نامناسب به مدت طولاني مانند كفشهاي تنگ، پاشنه بلند و پنجه باريك.

12- عادات وضعيتي غلط مانند نشستن به شكلW

13- تغيير شكلهاي اندام تحتاني كه سبب مي شود پا به صورت جبراني به خارج بچرخد مثل زانوي پرانتزي، زانوي ضربدري، شست كج، كماني شدن تيبيا و چرخش قدامي ران.

• درمان صافی کف پا

1- جراحي: درمان جراحي براي صافي كف پا كه با افزايش دامنه حركتي همراه است تنها زماني استفاده مي شود كه عليرغم استفاده از كفش، ارتز و تغيير در فرم فعاليتهاي روزانه بيماران، علائم بهبود پيدا نكرده باشد. بدين ترتيب بيماراني كه در زير مفصل تالوناويكولار خود دچار كالوزيته هستند و به علت درد فعاليتهاي روزانه خود را محدود نموده‌اند، تنها كانديدهاي واقعي براي جراحي محسوب مي شوند.

از انحراف دادن مختصر كفش به طرف خارج نیز مي توان استفاده كرد. اين روش با تعبيه قطعه‌اي گوه‌اي شكل در بين لايه‌هاي پاشنه كفش (و نه كف آن) صورت مي گيرد كه قاعده اين قطعه به طرف داخل قرار داده مي شود. اين اقدام در اصلاح چرخش و كاهش بيرون زدگي رويه كفشها در سمت داخل مفيد است. كودكاني كه داراي درجات خفيف تا متوسط صافي كف پا هستند بايد به صورت برهنه (بدون كفش) بر روي سواحل، شنزار، علف و قاليچه‌هاي ضخيم در منزل راه بروند.

2- درمان توانبخشي: درمان توانبخشي كه شامل تقويت، كشش و ماساژ عضلات خاص مي باشد. براي كودكان مبتلا به كف پاي صاف انعطاف پذير به خصوص زير 3 سال به درمان خاصي احتياج نيست.

در كودكان بزرگتر (به خصوص اگر درد داشته باشند) از كفش هاي طبي و يا كفي هاي مخصوص به صورت يك قوس پشتيبان طولي استفاده مي شود .قوسهاي پشتيبان معمولا از سن 3 تا 8 سالگي پوشيده مي شوند. لازم است بدانيم كه آنها پاي صاف را اصلاح نمي كنند و فقط آن را كنترل مي كنند. هدف قوس هاي پشتيبان اين است كه از بدتر شدن مشكل جلوگيري كنند. اگر قوسهاي پشتيبان مانع بدتر شدن بيماري شوند، هيچ درد يا ناتواني را در زمان بلوغ نخواهيم داشت. در اين وضعيت پا در تماس با زمين تمام عضلاتش را براي كنترل و حركت طبيعي به كار مي برد و در نتيجه حركت طبيعي در مفاصل پا اتفاق مي افتد.

توصيه‌هاي زير براي افراد مبتلا به كف پاي صاف مفيد است:

1- كاهش وزن

2- پرهيز از ايستادن‌هاي طولاني مدت و تغيير وضعيت به هنگام ايستادن

3- پرهيز از پوشيدن كفشهاي پاشنه بلند، پنجه باريك و بزرگ؛ زيرا در اينگونه كفشهاي نامناسب عضلات دودي كف پايي امكان فعاليت انقباضي مؤثر را نخواهد داشت. همچنين از پوشيدن كفشهايي كه در آن رعايت قوس نشده باشد يا پاشنه و رويه آنها تغيير شكل داده و چرخش خارجي پاشنه را تشديد كند،بايد خودداري كرد.

4- از ضربه زدن و پرش هاي مكرر خصوصا بر روي سطح سخت بايد خودداري كرد.

5- به نظر مي رسد ورزش دوچرخه سواري، به ويژه وقتي كه همراه با فشار خم كننده‌هاي مچ پا و انگشتان بر روي ركاب باشد مفيد است.

6- فعاليتهايي كه داراي پرش است، احتمالا به دليل ضربات، عارضه و ناراحتي‌هاي ناشي را تشديد خواهد كرد. فعاليتهاي استقامتي طولاني مدت نيز موجب بروز كمر دردها و خستگي مفرط در اينگونه افراد خواهد شد.