درد سیاتیک
هر گونه درد ناشی از تحریک یا تحت فشار قرار گرفتن عصب سیاتیک را در مجموع سیاتیک می‌خوانند. عصب سیاتیک، طولانی‌ترین عصب بدن است که از ناحیه‌ی پشت لگن آغاز می‌شود، از ران‌ها می‌گذرد و تا انتهای هر دو پا و قوزک‌ پا ادامه دارد. در صورت بروز عارضه عصب سیاتیک درد پا، کمر و باسن بروز می کند. در بسیاری اوقات جااندازی استخوان یا مفصل، موجب برگشت کارکرد عصب سیاتیک می گردد. در صورتی که عصب بعد از جااندازی، شکستگی یا دررفتگی خوب نشود؛ بسته به نوع آسیب، رگ سیاتیک باید درمان شود.

شایع‌ترین علت درد سیاتیک در سنین جوانی و میانسالی، فشارهای ناگهانی و وضعیت‌های نامناسب کار کردن و فعالیت‌های روزمره زندگی است که به بیرون‌زدگی دیسک کمر منجر می‌شود. این بیرون‌زدگی دیسک کمر، حالت نرم و تازه دارد که به عصب فشار می‌آورد و درد ایجاد می‌کند.

در سنین بالا و بزرگسالی نیز تنگی کانال کمر یا آرتروز ستون فقرات به اضافه آرتروز سوراخ بین مهره‌های کمر است که باعث تنگی فضا و تحت فشار قرار گرفتن عصب و درنتیجه درد می‌شود.
 
علائم، نشانه ها و تشخیص
درد در کمر، باسن و پا رایج‌ترین علامت سیاتیک است. اکثر بیماران این درد را به عنوان درد عمیق و شدیدی توصیف می‌کنند که از پایین یک سمت از پشت بدن شروع می‌شود و سپس در نتیجه‌ی انجام حرکت‌هایی خاص، باسن و پا را هدف قرار می‌دهد. سیاتیک درد مفصل ران را نیز به دنبال دارد.

درد معمولاً در اثر نشستن یا ایستادن طولانی مدت تشدید می‌شود و غالباً پس از برخاستن از حالت‌های نشسته در سطوح پایین، نظیر بلند شدن از روی صندلی، شدیدتر می‌گردد.
اکثر بیماران در نتیجه‌ی عطسه یا سرفه کردن، خندیدن یا حرکت شدید روده، متحمل درد بیشتری می‌شوند. خم شدن به عقب نیز می‌تواند باعث تشدید درد شود. بیمار گاهی در پا یا قوزک پا احساس ضعف توأم با درد دارد. این ضعف ممکن است آن‌قدر شدید شود که حرکت دادن قوزک پا را غیرممکن سازد.

پزشک معمولاً می‌تواند بر اساس علائم تشخیص، بیمار به گرفتگی سیاتیک را تأیید کند. پزشک متخصص پرسش‌هایی را در خصوص علائم تجربه شده و این که کدام قسمت از بدن تحت تأثیر قرار دارد، مطرح می‌کند. سیاتیک عموماً باعث درد، کرختی و احساس گزگز کردنی می‌شود که از کمر نشأت می‌گیرد و تا پایین یک پا منتشر می‌شود. درد پا عموماً از هر گونه درد کمری شدیدتر است. انجام آزمایش ساده‌ای به نام "آزمایش بالا بردن مستقیم پای تأثیرپذیر" در تشخیص تأیید ابتلا به سیاتیک به پزشک کمک می‌کند. بیمار در این آزمایش به پشت دراز می‌کشد و پاها را به صورت مستقیم و کشیده قرار می‌دهد، سپس هر بار یک پا را بالا می‌برد. بروز درد یا تشدید علائم در اثر بالا بردن یکی از پاها معمولاً نشان‌دهنده این است که بیمار مبتلا به سیاتیک است.
 
دلایل ایجاد سیاتیک
درد سیاتیک زمانی بروز می‌یابد که عصب سیاتیک در امتداد کمر تا قوزک پا تحت فشار قرار گیرد یا تحریک شود. دلایل گوناگونی این شرایط را به وجود می‌آورند، اما علت اصلی در اکثر موارد فتق یا سُرخوردگی دیسک است.

فتق یا سرخوردگی دیسک
ستون فقرات از مهره‌ها، دیسک‌ها و عصب‌ها تشکیل می‌شود. مهره‌ها، قطعه‌های استخوانی تشکیل دهنده‌ی ساختار ستون فقرات و حفاظت کننده اعصاب هستند. دیسک‌ها از مهره‌ها محافظت می‌کنند و بین آنها قرار می‌گیرند. این دیسک‌ها از محفظه‌ی فیبری سختی تشکیل می‌شوند که ماده ژل مانند نرم‌تری را دربرمی‌گیرد. فتق دیسک زمانی رخ می‌دهد که بخش خارجی دیسک به گونه‌ای شکسته شود (شکاف بردارد) که ژل درون دیسک بتواند از آن بیرون بزند و تا بخش خارجی بین مهره‌ها پیش برود. نتیجه‌ی فشار آوردن این برجستگی به عصب سیاتیک، درد سیاتیک است. دلیل شکستن دیسک همواره مشخص نیست، اگرچه سن یکی از عوامل رایج به شمار می‌رود. دیسک‌های ستون فقرات به موازات بالا رفتن سن به تدریج آب خود را از دست می‌دهند. در نتیجه از میزان انعطاف‌پذیری‌ آنها کاسته شده و احتمال شکسته شدن‌شان بیشتر می‌شود. این عارضه را گاهی "بیماری تحلیل برنده دیسک" نیز می‌نامند.

تنگ شدن مجرای نخاع
تنگ شدن مجرای نخاع هنگامی رخ می‌دهد که رباط‌ها (لیگامان‌ها)، رشد بیش از اندازه داشته باشند. البته برجستگی دیسک‌های ستون فقرات و خارهای (زائده‌های) استخوانی نیز در بروز این عارضه بی‌تأثیر نیستند. عصب سیاتیک هر از گاهی تأثیر می‌پذیرد؛ به این معنا که علائم معمولاً درد کمر، سنگینی پاها و حالت اندامی خمیده و دشواری در راه رفتن را دربرمی‌گیرد. تنگ شدن مجرای نخاع، معمولاً پیامد تغییرات مرتبط با سن در ستون فقرات است، اما می‌تواند نشأت گرفته از بیماری تحلیل برنده‌ی مفصل‌های مهره‌ای نیز باشد که باعث می‌شود مهره‌ها دیگر در یک راستا نباشند.

لقی مهره کمری
لقی یا شلی مهره کمر هنگامی رخ می‌دهد که مهره‌ای از جایگاه خود بیرون بلغزد. اگر مهره سُرخورده به عصب سیاتیک فشار بیاورد، به درد سیاتیک دامن خواهد زد. فرسایش تحلیل برنده یا مرتبط با سن مفصل‌های مهره‌ای رایج‌ترین علت لقی یا شلی مهره کمر به شمار می‌رود. با این وجود، شکستگی‌های مهره‌ای و خم کردن مکرر و بیش از اندازه ستون فقرات را نیز می‌توان علت بروز این عارضه در بیماران جوان‌تر دانست.

علل دیگر
گاهی اوقات درد سیاتیک به دلایل زیر نیز بروز می کند:

• عفونت ستون فقرات
• آسیب و ضربه دیدن ستون فقرات یا رباط‌ها و عضله‌های پیرامون آن
• وجود زائده‌ای مانند تومور در ستون فقرات
• سندرم کودا اکینا

زمان مراجعه به پزشک متخصص
درد رگ سیاتیک اکثر بیماران پس از چند هفته، به خودی خود برطرف می‌شود؛ با این وجود، این درد در برخی موارد یک سال یا به صورت مزمن ادامه می‌یابد. در صورت تشدید یا مداوم بودن علائم یا وخیم‌تر شدن آنها به مرور زمان، بهتر است به پزشک مراجعه نمود. پزشک عمومی معمولاً قادر است تا بر مبنای علائم تشخیص درد عصب سیاتیک کمر و پا را تأیید کند و درمان‌های مناسب را پیشنهاد دهد و در صورت لزوم بیمار را برای معاینات بیشتر به یک متخصص طب فیزیکی معرفی کند.

تشخیص و درمان
به دلیل اینکه علائم و نشانه های عصب سیاتیک در افراد مختلف متفاوت است؛ پزشک در ابتدا از وضعیت کامل سلامتی بیمار مطلع می شود. این ارزیابی ها شامل بروز هر گونه آسیب دیدگی قبلی در بیمار، محل بروز درد و میزان شدت درد است. مرحله بعدی انجام معاینه فیزیکی که شامل ارزیابی استقامت و انعطاف ماهیچه ها است. همچنین پزشک از بیمار می خواهد که حرکات کششی را انجام دهد تا بروز درد رگ سیاتیک هنگام حرکت را در بدن بیمار ارزیابی کند. مرحله بعدی، تشخیص برای افرادی است که دچار درد سیاتیک بیشتر از یک ماه هستند یا به بیماری خاصی مانند سرطان مبتلا هستند. تست هایی برای ارزیابی وضعیت عصب های بدن در این گونه موارد نیاز است. همچنین انجام تست های عکس برداری می تواند تصاویری از ستون مهره ها در اختیار پزشک قرار دهد و پزشک بوسیله این عکس ها می تواند علت بروز درد را ارزیابی کند.

• درمان درد سیاتیک
سیاتیک همواره نیاز به درمان ندارد، چون عارضه‌ای است که به خودی خود ظرف حدود چند هفته بهبود می‌یابد. با این وجود در صورت تشدید یا پایدار بودن علائم، می‌توان به درمان‌های متعدد موجود روی آورد.
درمان‌ سیاتیک معمولاً شامل خودیاری و درمان‌های محافظه‌کارانه‌ای چون دارو درمانی و فیزیوتراپی می‌شوند. اگرچه میزان اثرگذاری و نتیجه‌بخش بودن بسیاری از این درمان‌ها در بهبود سیاتیک کاملاً مشخص نیست.
جراحی در موارد انگشت‌شماری به منظور اصلاح مشکلی در ستون فقرات توصیه می‌گردد که علت بروز علائم دانسته می‌شود.

• درمان گرفتگی سیاتیک در خانه
بیمار خود می‌تواند برای تسکین علائم دردسرساز سیاتیک، با مشورت با پزشک خود اقداماتی از جمله فعال بودن تا حد امکان، استفاده از کمپرس‌های سرد یا گرم و مصرف مسکن‌های ساده‌ای مانند پاراستامول یا ایبوپروفن را انجام دهد.

• طب سوزنی

طب سوزنی یکی از درمان هایی است که  برای کنترل درد استفاده می شود. این روش با تزریق سوزن در پوست (راه های مسیر درد) انجام می شود. این روش باعث تولید ایندورفین (ماده ای که باعث کاهش درد دربدن می شود) و کاهش درد  در بدن می شوند. طب سوزنی، ناحیه ای که عصب ها دچار فشار شده و ایجاد درد کرده اند را مشخص می کند و سوزن در همان ناحیه فرو داده می شود.

•فیزیوتراپی
پزشک عمومی در برخی موارد برنامه ورزشی مناسب هر بیمار را در اختیارش می‌گذارد یا او را به یک دکتر فیزیوتراپی معرفی می‌کند. متخصص فیزیوتراپ با اقداماتی نظیر گرم کردن، تحریک الکتریکی، استفاده از میدان های الکتریکی، کشش و دیگر تمهیدات می‌تواند درد سیاتیک بیمار را کاهش دهد
دکتر فیزیوتراپی تمرین‌های گوناگونی را آموزش می‌دهد که در تقویت عضله‌های نگهدارنده پشت و افزایش انعطاف‌پذیری ستون فقرات مؤثراند. وی همچنین به بیمار چگونگی بهبود دادن حالت اندامی و روش کاهش فشار وارده بر پشت بدن را آموزش می‌دهد.

• ورزش و تمرین
فعال بودن به اندازه‌ی زمان پیش از ابتلا به سیاتیک و انجام فعالیت جسمی تا حد امکان، در درمان عصب سیاتیک تأثیر فراوان دارد.
ورزش‌های ساده‌ای مانند پیاده‌روی و نرمش‌های کششی ملایم در تسکین شدت علائم و تقویت عضله‌های نگهدارنده‌ی پشت بدن مؤثراند. اگرچه استراحت مطلق و دراز کشیدن در تخت تسکین موقت درد سیاتیک را در پی دارد، استراحت طولانی مدت غالباً مضر و غیرضروری است. لذا اگر به دلیل سیاتیک مرخصی گرفته‌اید، بهتر است هر چه سریع‌تر دوباره به محل کار خود برگردید.

•جراحی
خوشبختانه انجام عمل جراحی به ندرت برای درمان سیاتیک ضرورت می‌یابد، اما در صورت نشأت گرفتن آن از عللی چون فتق یا سرخوردگی دیسک، مقاوم بودن علائم در برابر گونه‌های درمانی دیگر یا تشدید تدریجی علائم، عمل جراحی توصیه می‌شود. همچنین نوع جراحی پیشنهادی به علت سیاتیک بستگی دارد. جراحی ستون فقرات نیز مانند تمامی جراحی‌ها بدون خطر نیست. عارضه‌های بالقوه گوناگونی از مواردی جزیی چون عفونت محل عمل تا موارد جدی‌تر مانند آسیب دائمی اعصاب ستون فقرات تنها بخشی از عوارض جراحی سیاتیک می باشد. جراح پیش از انتخاب نوع عمل با بیمار درباره مزایا و خطرهای نسبی صحبت خواهد کرد.

• التیام درد سیاتیک، آب درمانی تا اصلاح سبک زندگی

بی‌شک در مرحله اول درمان دردهای سیاتیکی استراحت، مصرف داروی مناسب، بهره‌گیری از روش‌های طب فیزیکی و تزریق درون عضلات برای رفع دردهای سیاتیکی بسیار کمک‌کننده است‌. اما اگر درد سیاتیکی شدید بوده یا بیمار دچار بیرون زدگی دیسک کمر یا ضعف عضلات کمری شده باشد یا کنترل ادرار و مدفوع را از دست داده باشد، باید تحت جراحی قرار گیرد.
مهم‌ترین عامل برای پیشگیری از دردهای سیاتیکی، تقویت عضلات شکم و کمر از طریق ورزش، اصلاح الگوی نشستن و قرار گرفتن بدن در موقعیت‌های مختلف و خودداری از بلند کردن اجسام سنگین و وارد آوردن فشار زیاد به کمر است. راه رفتن در استخر و آب درمانی، از روش‌های پیشگیری از دردهای کمری و سیاتیکی محسوب می‌شود ولی اصلی‌ترین راه درمان محسوب نمی‌شود. به خاطر داشته باشید هنگام حمله‌های حاد سیاتیک عصبی نباید ورزش کرد، اما در مرحله مزمن ماساژ و تمرین‌های ورزشی کمک‌کننده است.