دیسک از دو قسمت تشکیل شده‌است. یک قسمت بیرونی فیبری محکم که به نام آنولوس فیبروزوس است و قسمت داخلی ژلاتینی که نوکلئوس پولپوزیس نام دارد. لایه بیرونی به صورت دایره وار قسمت داخلی رو احاطه کرده است. فشار زیاد و مکرر از گردن موجب تخریب لایه بیرونی دیسک می‌شود و با پاره شدن این لایه هسته ژلاتینی از دیسک بیرون می‌‌زند و باعث فشار بر روی ریشه عصبی که از فضای بین مهره ایی عبور می کند و بروز علائم ناشی از دیسک می‌شود. 

وظیفه دیسک در ستون فقرات جذب فشار ها و شوک های وارده به ستون فقرات و کمک به حرکت آن می باشد. ساختار غضروفی دیسک مانند کمک فنرهای ماشین فشارهای وارد شده به ستون مهره ها را خنثی می کنند. 

زمانی که این دیسک دچار بیرون زدگی يا به اصطلاح فتق دیسک شود سبب بروز علائم به صورت درد گردن و یا اندام فوقانی می‌شود.

بیماری بیشتر در گروه‌های سنی 30 تا 50 سال رخ می دهد.

شایع ترین آسیب های دیسک بین مهره های گردن بین C5 و C6 و C6 و C7 اتفاق می‌افتد.

 

 

 

درد: شایعترین علامت می باشد.

دردهای ناشی از دیسک گردن اغلب شدید و مختل کننده فعالیت های روزانه میباشد. درد معمولا با حرکت سر و گردن، سرفه و یا عطسه تشدید و غیر قابل تحمل می‌شود. 

این درد می‌تواند در ناحیه بین دو کتف، ناحیه گردن و پشت سر احساس شود. و یا به صورت تیرکِشنده به شانه، بازو، ساعد و دست باشد.

 

علائم حسی: به صورت بی حسی، کاهش حس، گزگز و مور مور شدن و خواب رفتگی در اندام فوقانی بروز کند.

 

علائم حرکتی: مهم ترین علامت می باشد و با توجه به فشار بر کدام ریشه عصب عضلات مختلف علائم بروز می کند مثلا ریشه های گردنی C5 بیشتر عضلات کمربند شانه ایی و ریشه ی گردنی C8 عضلات دست ضعیف می‌شود.

اسپاسم عضلانی از علائم شایع دیسک گردن است.

دیسک گردن و مشکلات ناحیه گردن سبب بروز سردرد می‌شوند. بسیاری از بیماران سردرد که سال ها تحت عنوان سردرد میگرنی و سردرد فشاری(تنشن) بوده اند، با درمان دیسک و مشکلات گردنی سردرد شان بهبود پیدا می کند.

از علائم دیگر دیسک گردن، بیمار ممکن است با سرگیجه مراجعه کند هر چند بروز این علامت نادر است. بنابراین در بیماران با سرگیجه بهتر است علاوه بر معاینات مغز و اعصاب و گوش حتما معاینات ناحیه گردنی و دیسک انجام شود.

سوالی که مطرح می‌شود آیا میزان فتق یا بیرون زدگی دیسک با شدت علایم مرتبط است؟

علت ایجاد درد در پارگی دیسک گردنی دو علت دارد

١. اثر فشاری( مکانیکی)

٢. التهاب 

در واقع ممکن است پارگی خفيف باشد ولی به علت واکنش سیستم التهابی و ایمنی بدن در ناحیه باعث بروز التهاب شدید نسبت به موادی هسته داخلی دیسک ایجاد شود و سبب درد شدید شود در واقع علت درد در این موارد بیشتر التهاب به پارگی دیسک هست تا اثر فشاری خود دیسک. این التهاب سبب تحریک ریشه عصب در ناحیه گردن شده و بروز درد تیرکِشنده به اندام فوقانی می‌شود. و برعکس ممکن است فرد فتق بزرگ دیسک داشته باشد و علامتش خیلی کم باشد. در مورد دوم هر چند علامت کم باشد ولی برای ما اهمیت زیادی دارد و نیازمند اقدامات بیشتر و باید کاملا تحت نظر پزشک متخصص طب فیزیکی و ستون فقرات باشد.

 

 

١. وضعیت قرارگیری اشتباه ستون فقرات مانند نشستن هاي غلط در هنگام رانندگی طولانی مدت و یا کاربران کامپیوتر، خیاطان، آرایشگرها، حسابدارها و... 

٢. فشار ناگهانی مانند برداشتن جسم سنگین یا ضربه خوردن در حین دعوا و تصادف رانندگی یا مصدومیت ورزشی به خصوص در ورزش های مثل فوتبال

٣. از عوامل خطر برای ایجاد دیسک گردن اضافه وزن و چاقی و سیگار کشیدن می باشد.

۴. ژنتیک

 

 

 

قدم اول شرح حال و معاینه بالینی بیمار می باشد که باید معاینه کامل اسکلتی عضلانی و عصبی را انجام شود. 

پزشک متخصص طب فیزیکی، ستون فقرات گردنی را از نظر دامنه حرکتی، انعطاف پذیری و معاینات مربوط به درگیری ریشه عصبی یا نخاع گردنی را انجام می‌دهد. بعد از معاینات پزشک برای تشخیص آزمایشات تکمیلی را ممکن است درخواست بدهد.

١. تصویر برداری رزونانس مغناطیسی(MRI) روش دقیق برای نشان دادن پارگی و فتق دیسک و فشار بر روی ریشه عصبی یا نخاع می باشد. این روش به علت دقیق عدم اشعه مضر و غیر تهاجمی بودن روش تشخیص انتخابی برا تشخیص فتق و پارگی دیسک گردن می باشد.

 

٢. نوار عصب و عضله (EMG-NCS): تست بسیار مهم جهت تشخیص فشار روی ریشه عصب، و میزان درگیری و آسیب عصبی (Axon loss) و تشخیص پیش آگهی بیماری کمک کننده می باشد. این تست توسط متخصص طب فیزیکی و توانبخشی انجام می‌شود. 

 

٣. سی تی اسکن (CT-scan): این روش تصویربرداری پس از تاباندن اشعه X و پردازش در کامپیوتر یک تصویر تشخیصی ایجاد می‌شود که شکل و اندازه کانال نخاعی، محتوای آن را نشان دهد. این روش کمتر استفاده می‌شود مگر در صورتی که بیمار نتواند MRI انجام دهد. 

 

۴. میلوگرام (Myelogram): ابتدا یک ماده حاجب به فضاهای مایع مغزی نخاعی تزریق می‌شود و سپس با استفاده از اشعه ایکس( X) فشار روی نخاع یا اعصاب در اثر فتق دیسک را نشان دهد.

 

خطرات دیسک گردن در صورت عدم درمان؟ 

دیسک گردن می‌تواند با فشار بر روی نخاع آسیب های جبران ناپذیر مانند اختلال در راه رفتن، افتادن های مکرر، بی اختیاری ادرار و مدفوعی ایجاد کند.

دیسک گردن می‌تواند سبب ضعف و ناتوانی در قدرت اندام فوقانی مانند ناتوانی در بلند کردن اجسام یا افتادن های مکرر اشیاء از دست شود.

 

 

 

 درمان دیسک گردن

 

دیسک گردن سه روش درمانی کلی وجود دارد

١. اقدامات غير تهاجمی( غیرجراحی) 

٢. اقدامات کم تهاجمی ( عمل بسته دیسک) 

٣. اقدامات تهاجمی (عمل باز دیسک)

پزشک متخصص طب فیزیکی و ستون فقرات پس از شرح حال و معاینه و دیدن ام آر ای و نوار عصب عضله با توجه به شرایط یکی از اقدامات فوق را توصیه می کند.

 

 

حدود ٨٠ تا ٩٠ درصد بیماران با مشکل دیسک گردن با اقدامات غیرجراحی بهبودی می یابند و نیاز به عمل جراحی بسته یا باز ندارند.

شایع ترین داروهای مورد استفاده دسته دارویی NSIAD مانند دیکلوفناک می باشد این داروها علاوه بر خاصیت مسکن دارای اثرات ضدالتهابی می باشند که هدف پزشک از تجویز این داروها کاهش التهاب دور ریشه عصبی می باشد. داروهای شل کننده عضلات برای درمان اسپاسم عضلات گردنی ممکن است تجویز شود. 

 

با محدود کردن حرکات گردن موجب استراحت دادن به عضلات، رباط ها، دیسک و ستون فقرات گردنی باعث کاهش التهاب و اسپاسم عضلات و در نتیجه کاهش درد می‌شود. نکته مهم این درمان نباید به صورت طولانی باشد چون باعث صعیف شدن عضلات گردنی و بدتر شدن وضعیت بیمار می‌شود.

 

یکی از بهترین درمان های موجود برا درمان دیسک گردن می باشد. در این روش درمانی با استفاده از مدالیته ها فیزیکی و وسایل مختلف همچون اولتراسوند، TENS و تکاردرمانی، مگنت و... سبب کاهش درد و التهاب و افزایش خون رسانی به ناحیه و بهبودی می‌شود و با انجام نرمش های انعطاف پذیری و تقویت عضلات گردن، علائم دیسک برطرف می‌شود.

 

 

بالا انداختن شانه ها

حرکت کبری

پروانه معکوس

 

 

تکنیک های مختلف ماساژ سبب بهبود علایم ناشی از فتق دیسک گردن می‌شود. ماساژ سبب کاهش درد و اسپاسم ها و گرفتگی های عضلانی می‌شود. از قدیمی ترین روش های درمانی موجود می باشد. 

 

این دستگاه در درمان دیسک گردن تاییدیه سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) را دارا می باشد. دستگاه لیزر مورد استفاده در کلینیک طب فیزیکی لوتوس لیزر Giga ساخت کشور آمریکا می باشد. این دستگاه از بهترین لیزرهای موجود در دنیا در بهبودی و برطرف کردن بیماری های ناشی از مشکلات اسکلتی عضلانی و عصبی می باشد. لیزر در موارد حاد دیسک گردن اغلب به صورت خیلی معنادار و شکفت انگیزی درد را کاهش می‌دهد. در موارد کمی ممکن است درد در چند روز ابتدایی افزایش پیدا کند که جای نگرانی ندارد و به علت تغییرات بیوشیمیایی در سطح سلولی است و با ادامه و تکمیل درمان درد بهبودی حاصل می‌شود. 

لیزر بر خلاف تصور اغلب افراد دارای اشعه مضر و خطرناک رادیو اکتیو نمی باشد و روش درمانی کاملا ایمن و بی خطر در کلینیک های طب فیزیکی و فیزیوتراپی می باشد و تنها خطر آن در صورت نگاه مستقیم به پروب لیزر برای چشم می باشد که برای جلوگیری از آن حین لیزردرمانی عینک های مخصوص داده می‌شود.

 

تکنیک درمانی که تحقیقات زیادی اثر بخشی آن را در درمان دیسک های گردنی تایید کرده اند و هم اکنون به صورت گسترده در سراسر جهان استفاده می‌شود. تراکشن به دو صورت دستی و مکانیکی انجام می گیرد. در تراکشن مکانیکی دستگاه موجب می‌شود فشار بر روی دیسک و ریشه عصبی کمتر بشود. با ایجاد نیرو موثر و تنطیم شده توسط پزشک یا فیزیوتراپیست فاصله بین مهره های گردنی را بیشتر و فشار روی ریشه عصبی که از آن ناحیه خارج می‌شود را کمتر می کند. این درمان یکی از موثرترین درمان های موجود در درمان دیسک گردنی می باشد

٨. طب سوزنی: این روش توسط سازمان بهداشت جهانی از سال ١٩٧۵ در درمان دیسک های گردنی و دردهای تیرکِشنده به اندام های فوقانی مورد تاکید قرار گرفت، این روش طبق فلسفه شرقی يا چینی آن با باز کردن مسیرهای انرژی به نام chi و يا بر اساس علوم غربی با توجه به آزادسازی گره های عضلانی يا trigger point کاملا منطبق می باشد. سازمان غذا و دارو آمریکا طب سوزنی در را در کلاس درمانی II ( موثر و ایمن) برای این بیماری قرار داده است.

 

 

در مانیپولاسیون اتفاقی که می افتد آن قسمت مهره که که دچار اشکال هست (مفاصل خلفي کوچک مهره به نام facet) با مانور دستی اصلاح می شود که معمولا همراه با یک صدای پاپ مانند یا کلیک هست. و به جااندازی دیسک معروف است. در واقع جااندازی دیسک یک اصطلاح غلط و رایج شده است. در صورتی که دیسکی که دچار پارگی و آسیب شده اصلا نمی‌شود جااندازی بشود. 

این تکنیک در صورتی که به صورت صحیح انجام شود یک تکنیک درمانی خیلی موثر می باشد، این روش باید همراه با سایر درمان ها انجام گیرد تا بهبودی کامل انجام گیرد.

مانیپولاسیون باید توسط فرد پزشک متخصص انجام شود. در صورتی که این تکنیک اشتباه توسط افراد غیر ماهر انجام گیرد با عوارض غیرقابل برگشت و دائمی آسیب عصبی، سکته مغزی و قطع نخاعی همراه است.

 

مصرف سیاه دانه و عسل به صورت یک قاشق صبح و یک قاشق عصر توصیه می‌شود. همچنین مصرف خرما، زنجبیل و دارچین در کاهش درد بیماران مفید است. مواد خوراکی ذکر شده در بالا دارای خاصیت ضدالتهابی می‌باشند و موجب کاهش درد می‌شوند.

از مصرف سردیجات به خصوص شیر، دوغ و ماست، سرکه و ترشی اجتناب شود.

 

 

این روش های که به عمل بسته دیسک معروف هستند که به عنوان تکنیک جدید در درمان دیسک کمر و گردن مطرح شده اند. این روش در صورتی که بیماران به درمان های غیرتهاجمی قبلی جواب نگیرند انجام می‌شود. این روش ها در اتاق عمل تحت هدایت دستگاه فلورسکوپ انجام می‌گیرد. این روش بدون بیهوشی میباشد. در این روش ابتدا پوست بی حس می‌شود و سپس با یک سوزن مخصوص وارد فضای مورد نظر می‌شوند و ماده درمانی ضد التهاب مورد نظر تزریق می‌شود. 

این روش نسبت به جراحی دارای عوارض خیلی کمتری می باشد. 

١. تزریق اپیدورال: 

در این روش، سوزن وارد فضای کوچک اپیدورال می‌شود و سپس ماده بی حسی و ضد التهاب که معمولا کورتون می باشد تزریق می‌شود.

 

٢. اوزون درمانی: ابتدا یک سوزن مخصوص وارد دیسک بین مهره ایی می‌شود و سپس مخلوط گاز اوزون و اکسیژن به داخل دیسک تزریق می‌شود. اوزون پروتئین های مرکز ژل مانند دیسک (نوکلئوس پولپوزیس) را اکسیداسیون می‌کند و سبب کاهش حجم دیسک و فشار بر روی ریشه عصبی برطرف می‌شود. مزیت اوزون درمانی نسبت به جراحی این است که عمل تهاجمی خیلی کمتر، انجام آن به صورت سرپایی، بدون درد، یک روش ترمیم عالی، عوارض و هزینه خیلی کمتر نسبت به جراحی می باشد.

٣. روش های نوین دیگری مانند پلاکت درمانی (PRP) و پرولوتراپی که در حال حاضر تحقیقات زیادی بر روی آنها در حال انجام می باشد تاضرورت کاربرد و سود و عوارض آنها مشخص بشود و بتوان در آینده از این روش های درمانی نیز استفاده بشود.

 

٣. درمان جراحی: 

اگر بیمار به درمان‌های محافظه کارانه مانند فیزیوتراپی و لیزر تا ٢ ماه جواب ندهد یا علائم پیشرونده عصبی مانند کاهش قدرت عضلات ناحیه دست يا افتادگی مچ دست بشود یا علائم فشار بر روی نخاع مانند بی اختیاری ادراری شود عمل جراحی ضرورت می یابد. نکته مهم این است که اگر در معاینات توسط پزشک علائم خطر نداشته باشد جراحی به عنوان آخرین قدم مطرح می‌شود. ٨٠ تا ٩٠ درصد بیماران به روش های غیر جراحی بهبود می یابند. عمل جراحي دیسک گردن همانند سایر اعمال جراحی بدون عارضه نمي باشد. بیمار ممکن است دچار چسبندگی اطراف ریشه های عصبی، عفونت، آسیب نخاعی و... شود.

 

توصیه های مهم برا دردهای گردنی(دیسک گردن) 

١. گردن خود را صاف و عمود بر بدن در همه حالت نشسته، ایستاده و راه رفتن حفظ کنید. خم کردن گردن باعث آسیب به دیسک گردن می‌شود. اگر لازم شد ارتفاع صندلی خود را کوتاه تر یا ارتفاع میز محل کار را افزایش بدهید تا از خم کردن گردن جلوگیری شود.

 

٢. در صورتی که در کارهای نشسته مجبور به خم کردن گردن هستید با یکی از دست ها فشار وزن سر بر مهره های گردنی خود را کاهش بدهید.

 

٣. عضلات اطراف شانه و گردن را تقویت بکنید چون هر چه قدرت این عضلات بیشتر بشود فشار کمتری به ستون فقرات گردنی وارد می‌شود.

 

 

۴. مبتلایان به دیسک گردن یا کسانی که ساعات طولانی مطالعه دارند از کتاب یار استفاده کنند و صفحه مطالعه را بالا بیاورند و روبروی صورت خود قرار بدهند. 

 

 

۵. در هنگام مطالعه از صندلی های دسته دار استفاده شود و دست خود را بر روی دسته صندلی قرار بدهید که فشار بر روی ستون فقرات و دیسک های بین مهره ایی کاهش می یابد.

 

۶. هر ٣٠ تا ۴٠ دقیقه در حین کار از سر جای خود بلند شوید و تمرینات کششی و تقویتی عضلات ناحیه گردنی و کمربند شانه ایی انجام دهید. 

 

٧. وسایلی که بلند می کنید نزدیک و چسبیده به بدن و در خط وسط بدن نگه دارید و از انجام حرکات چرخشی هنگام بلند کردن وسایل خودداری کنید. در مراحل بیرون زدگی حاد و شدید دیسک گردن از بلند کردن وسایل با بیش از دو کلیوگرم خودداری کنید.

 

٨. امروزه با استفاده گسترده از موبایل، تبلت و... باعث بروز دیسک گردنی و سندرم گردن پیامکی می‌شود هنگامی که گردن رو به جلو خم می‌شود میتواند وزنی معادل اندازه چهار توپ بزرگ بولینگ به گردن شما آویزان شده را وارد کند. بنابراین از خم کردن گردن در هنگام کار با موبایل و شبکه های اجتماعی تا حد امکان خودداری کنید. 

 

٩. از خوابیدن به شکم یا دمر خودداری شود چون فشار وارده به ستون فقرات چندبرابر می‌شود. خوابیدن فرد باید به پهلو یا به پشت باشد و اندازه بالش به گونه ایی باشد که ستون فقرات و گردن با زمین در یک راستا و موازی قرار بگیرد.

 

١٠. در هنگام رانندگی از گردن بند های نرم ابری مانند استفاده کنید. سر خود را بر روی صندلی ماشین قرار بگیرد. در هنگام دنده عقب از نیم تنه خود بچرخید و از چرخاندن سر به تنهایی اجتناب شود.

 

١١. ورزش های که همراه با ضربه خوردن به سر و گردن است مانند فوتبال و ورزش هایی که برداشتن وزنه به صورتی باشد که مرکز ثقل آن گردن می باشد اجتناب شود.