برخورد با استئوپروز یا پوکی استخوان که شامل پیشگیری، درمان و توانبخشی می باشد؛ نیاز به برخورد چند تخصصی دارد. یکی از مشکلات ایجاد شده توسط پوکی استخوان، اختلال در عملکرد فرد مبتلا است. بهبود عملکرد جزو اهداف اصلی رشته طب فیزیکی و توانبخشی است. هدف اصلی در طب فیزیکی و توانبخشی کلینیک لوتوس، بهبود کیفیت زندگی از طریق بهبود عملکرد فرد می‌باشد. بهبود عملکرد و کیفیت زندگی با رهیافت های پیشگیری، درمان و توانبخشی مرتبط است. لذا متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی لوتوس در هر سه زمینه در کنار سایر متخصصین مرتبط با مدیریت پوکی استخوان همکاری دارند. همچنین رهیافت توانبخشی کلینیک لوتوس علاوه بر موارد ذکر شده، به پیش بینی مراقبت از بیمار و پیش بینی سرویس های لازم در این زمینه می پردازد که در توانبخشی جامعه نگر مدنظر قرار می گیرد و هدف آن مشارکت حداکثری فرد در جامعه است.

سن مهمترین عامل خطر برای پوکی استخوان است. با توجه به درمان بیماران مسن در سرویس های توانبخشی، درمان همزمان پوکی استخوان باید مدنظر قرار گیرد. سایر بیماران شامل سکته مغزی، آسیب نخاعی، ام.اس و پارکینسون که به طور گسترده در سرویس توانبخشی تحت درمان قرار می گیرند، نیاز به توجه از لحاظ پوکی استخوان می باشند. البته تقریبا تمام بیماران، نیازمند سطحی از خدمات توانبخشی می باشند و بسیاری از آن ها مبتلا به پوکی استخوان همزمان می باشند.

با گسترش روزافزون حیطه طب توانبخشی در جامعه ما و مراجعه بیماران، توجه به پوکی استخوان در تمام موارد باید مدنظر قرار گیرد. در طب توانبخشی کلینیک لوتوس، برخورد با استئوپروز (پوکی استخوان) در شش مرحله: پیشگیری، ارزیابی عوامل خطر و تغییر آنها، سایر بررسی ها به خصوص از لحاظ عملکرد و کیفیت زندگی، تشخیص و درمان دارویی و غیر دارویی، بهبود عملکرد و افزایش مشارکت فرد، حمایت اجتماعی و مشارکت در تصمیم گیری تقسیم می شود.

• پیشگیری پوکی استخوان

پیشگیری اولیه شامل بهبود سلامت از طریق آموزش و مدیریت فردی برای بهبود سلامت استخوان و کاهش خطر پوکی استخوان است. بر اساس شواهد علمی، پیشگیری از پوکی استخوان و آموزش های مدیریت فردی، مداخله موثری در پیشگیری از پوکی استخوان در خانم های با سن بالای 40 سال در جامعه بوده است.

ورزش از مهمترین مداخلات متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی کلینیک لوتوس برای پیشگیری از پوکی استخوان است. ورزش باعث کاهش خطر پوکی استخوان با افزایش توده استخوانی در بالغین جوان، حفظ توده استخوانی در افراد بالغ و کاهش از دست رفتن توده استخوانی در خانم های بعد از سن یائسگی می شود. گذشت زمان حاکی از آن است که ورزش های با فشار بالا بر استخوان و مقاومت زیاد در خانم ها قبل از یائسگی، باعث افزایش دانسیته استخوانی در ستون فقرات و ران می شوند. لذا ورزش های با فشار بالا که به صورت دوره ای و کوتاه انجام شود، فقط بر دانسیته استخوانی ران تاثیر داشته اند. محل های فشار بر استخوان به خصوص در خانم های ابتدای سن پس ازیائسگی به علت ورزش، افزایش دانسیته استخوانی داشته اند. بر اساس مرور سیستماتیک، تمرینات لرزش کل بدن به عنوان روش جدید ورزشی، همراه با تغییرات قابل توجه در دانسیته استخوانی ستون فقرات در مفصل ران در خانمهای بعد از سن یائسگی بوده است.

در نظر داشته باشید که به منظور استخوان سازی و حفظ سلامت استخوان‌های خود، اطمینان حاصل کنید که به اندازه کافی کلسیم و ویتامین D را دریافت می‌کنید. پیروی از یک رژیم غذایی سالم و متعادل می‌تواند به دریافت کلسیم، ویتامین D و سایر مواد مغذی مهم کمک کند.

نکات دیگر برای پیشگیری از پوکی استخوان:

از مصرف نوشیدنی های الکلی پرهیز کنید.

سیگار نکشید.

به صورت منظم ورزش کنید.

گرفتن مقدار بیشتری ویتامین D از طریق آفتاب و یا مصرف مکمل‌های آن

دورنمای سلامتی افراد مبتلا به پوکی استخوان که از روش‌های درمانی مناسب برای رفع این عارضه استفاده می‌کنند، کاملاً خوب و امیدوارکننده می‌باشد، به ویژه در صورتی که این عارضه به موقع تشخیص داده شود و تحت درمان قرار بگیرد. حتی در موارد پوکی استخوان شدید نیز امکان افزایش تراکم استخوان و یا متوقف کردن روند پیشرفت آن وجود دارد. خطر بروز شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان را نيز می‌توان با درمان این عارضه به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش داد.

• ارزیابی عوامل خطر و تغییر آن

اولین گام در مدیریت پوکی استخوان، ارزیابی مقدار مطلق خطر شکستگی ناشی از استئوپروز (پوکی استخوان) است. این کار با ارزیابی BMD و FRAX انجام می شود. زمین خوردن بیشترین ارتباط را با خطر شکستگی دارد. افتادن بیش از یک بار در سال، دو برابر مهم تر از سایر عوامل خطر است. لذا باید عوامل خطر زمین خوردن مشخص شده و مداخله لازم انجام شود. در یک مطالعه 76 درصد افراد مبتلا به پوکی استخوان، دارای مشکل بی اختیاری ادراری بودند. مداخلات توانبخشی موثری که برای این افراد در بخش طب فیزیکی انجام شد؛ شامل بیوفیدبک، تحریکات الکتریکی عملکردی، ورزش های کف لگن و استفاده از مخروط های واژینال است. استفاده از دو روش یا بیشتر باعث نتایج عملکردی بسیار خوبی می شود. مطالعه اخیر بر توانبخشی شناختی نشان داده است که این روش می تواند بر کاهش خطر زمین خوردن موثر باشد. ورزش علاوه بر موثر بودن بر کاهش استئوپروز، بر روی کاهش خطر زمین خوردن نیز اثر دارد. آموزش ورزش در منزل، در کاهش خطر زمین خوردن موثر بوده است.

در افراد مبتلا به پوکی استخوان، کنترل وضعیتی بدن نیز مختل است. ورزش های تعادلی و تقویت عضلانی، تمرینات راه رفتن و هماهنگی عضلانی کلینیک لوتوس باعث بهبود متوسط در تعادل افراد می شود. در کلینیک جامع توانبخشی لوتوس، متخصصین با آماده سازی لوازم جانبی بیمار جهت تصحیح پوکی مثل کفش و کفی استاندارد که این امر در کنار درمان دارویی است، ضمن کاهش درد و ناتوانی، افزایش تعادل را برای ایشان به ارمغان آورده است. با وجود اینکه استفاده از لرزش تمام بدن باعث کاهش کامل خطر زمین خوردن سالمندان نشده است؛ اما بر روی تعادل و میزان تحرک آنها موثر است. همچنین این امر باعث افزایش قدرت عضلات اندام تحتانی می گردد.

اختلال خواب عامل دیگر خطر زمین خوردن است. ورزش می تواند در بهبود خواب موثر باشد اما در تحقیقات اخیر این امر هنوز به طور مستقیم اثبات نشده است. استفاده از محافظ ران باعث کاهش خطر شکستگی می شود؛ اما بر کاهش خطر زمین خوردن اثری ندارد. تحقیقات نشان داده است که محافظ ران اثر کم اما قابل توجهی در کاهش شکستگی در سالمندانی که در خانه سالمندان نگهداری می شده اند داشته است؛ با این وجود در سایر سالمندان جامعه اثری نداشته است. ناهنجاری پشت گرد (کیفوز) شایعترین بدشکلی ناشی از پوکی استخوان و شایعترین عامل آسیب روحی وابسته به پوکی استخوان است. در این حالت ضعف نسبی عضلات اکستانسور نسبت به فلکسور یا نسبت به وزن بدن دخیل است و خطر شکستگی مهره های ستون فقرات را افزایش می دهد. وضعیت کیفوز ستون فقرات خطر زمین خوردن را نیز افزایش می دهد.

• تشخیص پوکی استخوان

گاهی اوقات ممکن است هنگامی که شما برای تشخیص علت کوتاه شدن قد خود به پزشک مراجعه می‌کنید، پزشک با انجام یک معاینه فیزیکی معمولی، عارضه پوکی استخوان را در شما تشخیص دهد. در این مورد، وقوع شکستگی‌های پنهان و بی‌صدای مکرر در استخوان‌های شما باعث فشرده شدن بافت استخوان بر روی هم و خم شدن ساختار آن می‌شود. معمولاً برای تشخیص این عارضه یک آزمایش عکسبرداری با اشعه ایکس انجام می‌شود تا در صورتی که تراکم استخوان‌ها کمتر از حد طبیعی است، بتوان آن را مشاهده کرد.

متخصصین کلینیک توانبخشی لوتوس بعد از معاینه فیزیکی بیماران و آزمایشات لازم، با استفاده از آزمایش تراکم استخوان که بهترین راه برای تشخیص پوکی استخوان (یا کاهش تراکم استخوان که پیش‌زمینه پوکی استخوان می‌باشد) است، به تشخیص پوکی استخوان می پردازند. برای اندازه‌گیری تراکم استخوان‌ها در این آزمایش از تکنیک «سنجش جذب اشعه ایکس با انرژی دوگانه» (DEXA) استفاده می‌شود. این آزمایش در حدود 10 تا 15 دقیقه زمان می‌برد و کاملاً بدون درد است. برای انجام آزمایش سنجش تراکم استخوان در کلینیک لوتوس از مقادیر بسیار کمی از پرتوهای اشعه ایکس استفاده می‌شود و آزمایش معمولاً بر روی استخوان‌های ستون فقرات و لگن انجام می‌گیرد.

برای تشخیص علت پوکی استخوان مثلاً مشکلات تیروئید، ممکن است آزمایش‌های خون و ادرار نیز توسط پزشک متخصص کلینیک لوتوس توصیه شود. البته در اغلب افرادی که از پوکی استخوان رنج می‌برند، این عارضه هیچ علتی به جز پیری ندارد.