نوار عصب و عضله چیست و چه کاربردی دارد؟

با توجه به شیوع بیماری های عصبی-عضلانی از سالیان دور، آزمایشات و تست های گوناگونی برای تشخیص این بیماری ها اختراع شده است؛ که مهم ترین آن ها در حیطه بیماری های نوروماسکولار(عصبی-عضلانی) تست نوار عصب و عضله می باشد.

 

 

نوار عصب عضله یا تست الکترومیوگرافی، آزمایش تشخیصی تخصصی است که به ارزیابی سلامت و عملکرد عصبهای محیطی بدن می پردازد. عصبهای بدن مانند سیمهای نازک برق هستند که از مغز و نخاع منشا می گیرند و به سایر نقاط بدن می روند. نوار عصب و عضله فعالیت این رشته ها را بررسی می کند. 

 این تست اطلاعات لازم برای پاسخ دادن به سوالات در مورد آسیب عصبی-عضلانی، شدت، محل و زمان آسیب و پیش‌بینی بهبودی بیماری را می‌تواند بدست آورد. از اطلاعات به دست آمده برای تعیین نوع درمان و اینکه آیا بیماران نیاز به جراحی دارند یا خیر هم استفاده می‌شود. نکته مهم در این تست این است که اطلاعات ارائه شده توسط نوار عصب و عضله کاربردی و داینامیک است یعنی محل و میزان عملکرد عصب آسیب دیده را دقیقا مشخص می کند. بر خلاف این تست، اسکن ام آر آی یک آزمایش ثابت و استاتیک است که تنها تصویری از آناتومی و ساختار را ارائه می‌کند و از عملکرد عصب آسیب دیده اطلاعاتی نمی‌دهد. به همین خاطر اسکن‌های ام آر آی "دیسک کمر" را در بسیاری از افرادی که بدون علامت هستند یا علت دیگری باعث درد کمر آنها شده، نشان می‌دهند در صورتی که علت درد مربوط به دیسک نمی باشد و باعث سردرگمی در روند درمان بیمار می‌شود. به همین علت تست نوار عصب و عضله می‌تواند یک روش کمکی مهمی در تشخیص باشد.

امروزه با بسیاری از بیماران مواجه هستیم که به دلیل درد پا و درد دست عکس‌های مختلف و مدارک پوکی استخوان همراه دارند و مدت‌ها درمان‌های بی‌نتیجه را امتحان کرده‌اند، در حالیکه تست نوار عصب و عضله می‌توانست به راحتی علت درد و مشکل آنها را نشان دهد و درمان مناسب و موثر برایشان انجام شود و يا بسیاری از بیماران که با درد های اطراف زانو و مچ پا و یا تورم و حس داغی در کف پا مراجعه می کنند، در تست نوار عصب و عضله در آن ها مشخص می شود که مثلا درگیری عصب در محلی کاملا متفاوت از محل درد آنها وجود دارد و لذا کاملا شیوه درمان عوض می شود.

 کاربرد تست نوار عصب و عضله:

کاربردهای تست نوار عصب و عضله کمک به تشخیص علت مشکل در علائم زیر می باشد:

١. وجود درد در قسمتهای مختلف بدن  ٢. احساس ضعف و خستگی  ٣. احساس گزگز و مورمور شدن در نقاط مختلف بدن  ۴. احساس بی حسی در اندام مختلف بدن  ۵. کمردرد با علایم انتشاری و وجود فشار دیسک یا آرتروز روی کمر  ۶. گردن درد با علایم انتشاری و وجود فشار دیسک یا آرتروز روی گردن

 

اهداف مورد نظر پزشک:

اهداف تست نوار عصب و عضله که به پزشک در تصمیم گیری تشخیص و درمانی کمک می کند عبارتند از:

 ١-  بررسی عملکرد درست یا نادرست اعصاب محیطی حسی و حرکتی عضلات

 ٢- تعیین محل آسیب وارد شده

 ٣- تعیین نوع اختلال ایجاد شده

 ۴- تخمین زمان ورود آسیب

 ۵- بررسی بهبود یا بدتر شدن اندام آسیب دیده

 ۶- تعیین نوع درمان توسط پزشک

 ٧- در تزریق موضعی نیز می توان از تست نوار عصب عضله استفاده کرد

 ٨- استفاده از نوار عصب در بیماریهای رادیکولوپاتی و اسیب عصب در اثر دیسک يا آرتروز

 ٩- استفاده از تست نوار عصب و عضله در تشخیص سندرم تونل کارپ یا CTS

 ١٠- بعضی بیماران دارای چندین دیسک کمر یا چند دیسک گردن می باشند و  در بسیاری از موارد به کمک ازمایش نوار عصب و عضله می توان فهمید کدام دیسک به عصب فشار وارد می کند.

 ١١- در بیمار با شک به دیسک کمر و دیسک گردن با انجام نوار عصب و عضله می توان از وجود ضایعات اکسونال یا عدم وجود ان آگاه شد. وجود ضایعات فعال به نفع درمان جراحی است و عدم وجود ضایعه فعال امکان درمان غیر جراحی دیسک را برای پزشک محیا می کند. ما در کلنیک طب فیزیکی و توانبخشی روی این پدیده بسیار تمرکز می کنیم تا مسیر دقیق تری را برای بیماران محترم پیش پا بگذاریم.

 

  سوالات رایج:

در این قسمت سعی می کنیم به سوالات شایع شما مراجعین محترم در مورد تست نوار عصب عضله را پاسخ دهیم:

تست نوار عصب عضله چگونه انجام می‌شود؟

همانطور که از اسم تست مشخص است از دو قسمت تشکیل شده است:

١. تست عصب(NCS)

٢. تست عضله(EMG)

در قسمت اول عصب را در یک محل، تحریک الکتریکی با شدت کم می‌دهیم و از نقطه دیگری به وسیله الکترودهای وصل شده به پوست بیمار میزان پاسخ دهی عصب را اندازه گیری می کنیم. امواج به دست آمده بر روی صفحه نمایشگر دیده می‌شود که با توجه به شکل، دامنه و سایر متغیرها توسط پزشک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ارزیابی می‌شود. بیمار پالس‌های الکتریکی خفیف که توسط اعصاب مورد آزمایش کنترل می‌شوند، احساس می‌کند.

 برای انجام قسمت دوم يا تست EMG پزشک معالج فعالیت‌های زیر را انجام می‌دهد: 

- ابتدا پوست ناحیه مورد آزمایش در صورت نیاز تمیز و با الکل ضدعفونی می‌شود.

- سوزن‌های بسیار ریز و یکبار مصرف در عضلات برای انجام آزمایش وارد می‌شود.

- سیگنال‌های عصبی یک بار در هنگام استراحت عضله و بار دیگر در هنگام انقباض آن مورد بررسی قرار می‌گیرد.

- توجه داشته باشید کل زمان لازم برای داخل شدن سوزن در هرعضله و ارسال پالس‌های الکتریکی در طول رشته اعصاب فقط چند ثانیه است.

 

تست نوار عصب و عضله کجا انجام می‌شود؟

نوار عصب و عضله معمولاً در اتاق معاینه پزشک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی بر روی بیمار انجام می‌شود.

 

آیا برای انجام نوارعصب وعضله آمادگی خاصی لازم است؟

خیر، ولی بهتر است:

- از لباس آزاد و راحت استفاده کند تا دسترسی به سطح اندامهای فوقانی و تحتانی امکان پذیر باشد. 

- قبل از مراجعه برای تست حمام رفته باشد تا سطح پوست چرب نباشد و تا زمان انجام تست از کرم یا نرم کننده ها بر روی دست و پای خود استفاده نکنید. 

- ناشتا نباشند.

 

آیا از سوزن استفاده می شود؟ 

 در انجام این تست از یک سوزن مخصوص بسیار کوچک و یکبار مصرف استفاده می شود. این سوزن، بسته به مشکلی که دنبالش هستیم، به آرامی روی گروه خاصی از عضلات قرار داده می شود. مهم است که ذکر کنیم که تمامی بررسی های ما نیازی به سوزن نوار عصب و عضله ندارد. این سوزن مثل یک میکروفون عمل می کند و فعالیت های الکتریکی عضلات شما را دریافت می کنید که سپس می توان با استفاده از آن ارزیابی کرد که آیا ناهنجاری ای وجود دارد یا خیر. سوزن های ما، علاوه بر کوچک بودن، چیزی تزریق نمی کنند و نمونه ای از عضلات شما نمی گیرند؛ فقط به عضلات شما گوش می دهند. 

 

آیا انجام نوارعصب وعضله برای بیمار دردناک است؟

برای انجام نوار عصب از جریان الکتریکی با شدت کم و برای نوار عضله از سوزنهای یکبار مصرف نازک استفاده میشود که هر دوی این موارد با اندک ناراحتی همراه است. از آنجا که درک درد ، یک احساس شخصی است ،ناراحتی ناشی از تست عصب وعضله از فردی به فرد دیگر متفاوت است ولی اکثر بیماران ، درد ناشی از تست عصب وعضله را ملایم و قابل تحمل عنوان میکنند که البته این امر به مهارت پزشک انجام دهنده و همکاری بیمار هم مربوط می شود.

در صورتی که این مرحله برای بیماری ناخوشایند باشد(که به ندرت اتفاق می افتد)، تست می تواند متوقف شود.

 

آیا لازم است بیمار سایر مدارک پزشکی خود از جمله عکس و ام آرآی را با خود به همراه داشته باشد؟

بله. مدارک پزشکی به پزشک در تصمیم گیری تشخیصی کمک می کند.

 

انجام تست نوارعصب وعضله چه اندازه طول می کشد؟

 مدت زمان لازم برای انجام تست نوارعصب و عضله متغیر بوده، بستگی به نوع و پیچیدگی بیماری،دستور پزشک ارجاع دهنده و مهارت پزشک انجام دهنده دارد و از یک ربع تا یک ساعت ممکن است طول بکشد.

 

آیا بیمار بعد از انجام تست نوارعصب وعضله می تواند به فعالیت های عادی مانند رانندگی خود بپردازد؟

 بله. بلافاصله بعد از انجام الکترومیگرافی می توان به فعالیتهای عادی برگردد و نیاز به استراحت نمیباشد.

 

آیا تست نوارعصب عضله مانند سی تی اسکن و گرافی های رادیولوژی اشعه دارد؟

خير؛ در این تست هیچ اشعه ایی تولید نمی‌شود.

 

آیا یک تست اولتراسوند است؟

خیر نوار عصب و عضله تست کاملا متفاوتی است. اولتراسوند نوعی از عکس برداری با استفاده از امواج صوتی است.

 

 آیا تست نوار عصب وعضله عارضه ای هم دارد؟

 تمام اقدامات پزشکی می تواند دارای عارضه باشند و الکترومیوگرافی هم از این قاعده مستثنی نیست، اما عوارض جدی و مهم تست نوارعصب وعضله نادر هستند شایعترین عارضه مختصر درد و سوزش و گاهی کبودی در محل ورود سوزن الکترومیوگرافی است که معمولا جزئی بوده و نیاز به اقدام خاصی ندارد ولی میتوان از کمپرس یخ و داروی استامینوفن کمک گرفت.

 

آیا استفاده از داروی آرامبخش یا مسکن قبل از انجام نوار عصب وعضله لازم است؟

خير، ولی اگر بیمار تحمل بسیار کمی نسبت به درد دارد می تواند در صورتی که منع مصرف وجود نداشته باشد دو ساعت قبل از انجام تست عصب وعضله از استامینوفن يا بروفن استفاده کند.

 

آیا تست نوارعصب وعضله امکان انتقال بیماری دارد؟

خير، با توجه به اینکه برای انجام الکترومیگرافی از سوزنهای یکبارمصرف استفاده می شود،امکان انتقال بیماری از یک شخص به فرد دیگر وجود ندارد. الکترودهای سطحی نیز بعد از انجام هر نوار عصب ، باید با الکل هفتاد درصد یا مایع ضد عفونی کننده سطوح، ضد عفونی شود

 

نکته مهم: نوار عصب و عضله در همه گیری کرونا

مراجعه کنندگان لازم است از وسایل محافظتی کامل خصوصا ماسک مناسب هنگام انجام نوار عصب و عضله استفاده کنند.

 

آیا ضد عفونی کردن پوست قبل از انجام نوارعضله واجب است؟

قبل از وارد کردن الکترود سوزنی به عضله مورد نظر، محل ورود سوزن با الکل ضد عفونی می شود، درست مانند آنچه برای تزریق آمپول صورت میگیرد.

آیا آماده شدن پاسخ نوارعصب وعضله زمانبر است؟

 معمولا بلافاصله بعد از انجام تست نوارعصب وعضله، پاسخ آماده و تحویل بیمار می گردد. لازم به ذکر است که دادن توضیحات در خصوص بیماری، شیوه درمان و … از وظایف پزشک معالج می باشد و پزشک انجام دهنده الکترومیگرافی از دادن توضیحات اضافه به بیمار معذور می باشد و بیمار نباید در این خصوص اصرار نماید.

 

آیا انجام نوار عصب و عضله در بیمارانی که غدد لنفاوی زیر بغل آنها با جراحی خارج شده است ( به دنبال جراحی سرطان سینه) ، مجاز می باشد؟

 قسمت اول که نوار عصب است که با الکترود سطحی انجام می شود را می‌توان با خیال راحت انجام داد و برای قسمت دوم که نوار عضله است و از الکترود سوزنی استفاده می شود، احتیاطات لازم مثل ضد عفونی کردن با بتادین را انجام داده و تعداد عضلات مورد مطالعه را تا حد امکان کاهش داد. هرچند تا کنون موردی از عفونت در این بیماران گزارش نشده است.

 

آیا بیماری صرع مانعی برای انجام نوار عصب می باشد؟

 خیر

 

آیا تست نوار عصب عضله جهت تشخیص بیماری های روحی و روانی مانند کمک کننده است؟

خير

 

آیا در بیمارانی که به علت مشکل قلبی ، خطر ابتلا به آندوکاردیت دارند، باید از آنتی بیوتیک پیشگیرانه ، قبل از انجام نوار عصب و عضله استفاده کرد؟

انجمن قلب آمریکا استفاده از آنتی بیوتیک پروفیلاکسی(پیشگیرانه) را قبل از انجام نوار عصب و عضله توصیه نکرده است. 

 

آیا استفاده از داروهای رقیق کننده خون و ضد انعقاد از موارد منع استفاده از نوار عصب و عضله می باشد؟

 داروهای مصرفی مثل وارفارین را به پزشک گزارش داده و پزشک بر اساس نوع دارو و میزان رقیق بودن خون تصمیم به انجام دادن یا ندادن تست مورد نظر می کند. 

 

آیا انجام نوار عصب و عضله در بیمارانی که پیس میکر(ضربان ساز قلبی) دارند مجاز است؟

مطالعات نشان می دهد که نوار عصب در این موارد قابل انجام است ولی پزشک باید موارد خاصی را را رعایت کند مانند در دسترس بودن داروهای لازم، استفاده از تحریکات الکتریکی با شدت کمتر و فرکانس زیر یک هرتز و با فاصله بیشتر از پانزده سانتی متر از پیس میکر(ضربان ساز قلبی) 

 

آیا کم بودن پلاکت خون مانعی برای انجام نوار عصب وعضله می باشد؟

در پلاکت زیر پنجاه هزار و نیز مواردی که فعالیت پلاکتها دچار اختلال می شود مانند نارسایی مزمن کلیه ، پزشک باید احتیاط لازم را به عمل آورد.

در پلاکت زیر بیست هزار در ملی متر مکعب ، به دلیل بالا بردن خطر خون ریزی انجام نوار عضله امکان پذیر نمی‌باشد.

 

آیا هنگام عادت ماهیانه (پریود) در خانمها، نوار عصب و عضله قابل انجام است؟

بله

 

آیا تست نوار عصب و عضله در خانم های باردار و شیرده قابل انجام است؟

بله، در خانم های باردار گیر افتادگی عصب در مچ دست به علت تورم یا ادم های بارداری شایع است و بهترین روش تشخیصی این بیماری تست نوار عصب و عضله می باشد.

 

آیا تست نوار عصب عضله در نوزدان و کودکان قابل انجام است؟

بله؛ دوره نوزادی و کودکی جهت بررسی صدمه عصب و شبکه بازویی در هنگام زایمان در نوزادان انجام می‌شود.

در کودکان دچار بیماری های عصبی و عضلانی مانند ضعف عضلات(میوپاتی) نیز قابل انجام است.

 

آیا انجام تست نوار عصب و عضله نیاز به رژیم غذایی خاصی دارد؟

خیر

 

آیا هنگام انجام تست نوار عصب عضله نیاز است که بیمار ناشتا باشد؟ 

 برای این تست، بهتر است مراجعه کننده ناشتا نباشد و می تواند برنامه غذایی عادی خود را داشته باشد. شاید بهتر باشد برای به حداقل رساندن رفتن به سرویس بهداشتی، از چند ساعت قبل از تست، از خوردن قهوه خودداری کنید.

 

آیا آماده شدن پاسخ نوارعصب وعضله زمانبر است؟

 معمولا بلافاصله بعد از انجام تست نوارعصب و عضله، پاسخ آماده و تحویل بیمار می گردد. لازم به ذکر است که تست نوار عصب و عضله تشخیصی برای مشکل شما نداشته باشد در واقع تست نوار عصب و عضله، مثل قطعه ای از یک پازل است؛ پزشک ارجاع دهنده شما نتایج تست عصب و عضله را همراه با نتایج سایر یافته ها، که ممکن است برای رسیدن به یک تشخیص ضروری باشد، بررسی خواهد کرد.

دادن توضیحات در خصوص بیماری، شیوه درمان و … از وظایف پزشک معالج می باشد و پزشک انجام دهنده الکترومیوگرافی از دادن توضیحات اضافه به بیمار معذور می باشد و بیمار نباید در این خصوص اصرار نماید.

 

آیا نوع(برند) دستگاه نوارعصب و عضله در دقت تشخیص، اهمیت بسزایی دارد؟

 خیر.این امر بیشتر به مهارت ، تجربه و دانش پزشک انجام دهنده تست نوار عصب و عضله بستگی دارد تا نوع دستگاه نوار عصب و عضله.